Zespół widzenia komputerowego

Nazwa tego zespołu może wprowadzić w błąd. Część osób na pewno skłoni do myślenia, że mowa o nadludzkich zdolnościach rodem z filmów science fiction. Albo przynajmniej o wspomaganiu naszego wzroku najnowszymi rozwiązaniami technologicznymi. Kto nie słyszał o Google Glass, czy o goglach do rozszerzonej rzeczywistości?

Komputerów używamy w pracy, w domu, w czasie wolnym. Nawet jeśli nie jest to tradycyjny PC, to każdy z nas ma smartphone’a, a wiele osób od tradycyjnej książki preferuje tablet lub czytnik e-booków. Mówienie o potencjalnej szkodliwości komputerów mija się z celem, bo i tak nie jesteśmy w stanie bez nich funkcjonować. Warto jednak wspominać o profilaktyce tego, co nazywamy zespołem widzenia komputerowego, znanym również jako syndrom widzenia komputerowego CVS lub computer vision syndrome. Ten post będzie o tym, co grozi naszym oczom w technologicznej dżungli oraz jak chronić oczy przed objawami syndromu widzenia komputerowego.

WSTĘP

Ryzyko problemów zdrowotnych wynikających z nadmierną pracą przy monitorze komputera dostrzeżono już pod koniec XX wieku. Badano wiele obszarów zdrowia, w tym poronienia i bezpłodność, ale najwięcej problemów zaobserwowano w sferze narządu wzroku. Szacuje się, że leczenie objawów i skutków zespołu widzenia komputerowego kosztuje rocznie około 2 miliardy dolarów.

Zespół widzenia komputerowego definiuje się jako wystąpienie uczucia przemęczenia oczu, uczucia ciała obcego, suchości oczu, zaczerwienienia, pieczenia oczu, nadmiernego łzawienia, podrażnienia oczu, niewyraźnego widzenia oraz zaburzeń widzenia barwnego u osoby regularnie posługującej się ekranem monitora. Diagnozę zespołu widzenia komputerowego stawia się po wykluczeniu wszystkich innych przyczyn mogących prowadzić do takich objawów.

Szacuje się, że dotyczyć może około 90% osób, które spędzają przed komputerem przynajmniej 3 godziny dziennie. Należy pamiętać, że objawy syndromu widzenia komputerowego nie kończą się na oczach. Część osób narzeka na ból oczu, bóle głowy, ból szyi, ramion, czy kręgosłupa.

PRZYCZYNY

Przyczyny zespołu widzenia komputerowego można podzielić na dwie grupy, tj. na przypadki wynikające z zaburzenia powierzchni oka oraz na przypadki związane z zaburzeniami ruchów gałek ocznych i zaburzeniami akomodacji.

A. Powierzchnia oka

Do rozprowadzenia filmu łzowego na powierzchni oka konieczne jest częste mruganie. Jeśli skupiamy się na obrazie ekranu monitora, często rzadziej mrugamy, co prowadzi do parowania naszych łez, uczucia suchości oraz odwodnienia nabłonka, które może prowadzić do uszkodzenia powierzchni rogówki i przewlekłych dolegliwości związanych z zespołem suchego oka. Szacuje się, że zespół suchego oka dotyczy nawet 50% populacji w różnych grupach wiekowych, a praca przy komputerze może to ryzyko zwiększać kilkukrotnie. Na powierzchnię oka niekorzystnie wpływają także warunki panujące w biurze, tj. wymuszony ruch powietrza czy niska wilgotność powietrza.

Warto wspomnieć, czym różni się praca przy urządzeniach elektronicznych od pracy nad książką czy papierowymi notatkami. Przecież wtedy też jesteśmy bardzo skupieni, a niekoniecznie nasilenie dolegliwości suchego oka musi być tak duże, jak w przypadku pracy przed komputerem. Odpowiedź przynosi pozycja patrzenia i ułożenie ciała. Przy pracy nad zeszytem głowa pochylona jest w dół i w takim ułożeniu większa część oka przykryta jest powieką. Zmniejsza to powierzchnię parowania i nasilenie objawów zespołu suchego oka.

Najłatwiejszym sposobem na radzenie sobie z tymi dolegliwościami jest stosowanie kropli nawilżających, czyli sztucznych łez, bez konserwantów. Krople te można stosować z dowolną częstotliwością, a na pewno nie należy ograniczać się do jednorazowego zakroplenia oczu w ciągu dnia! Jeśli takie postępowanie nie przyniesie rezultatów, należy udać się do okulisty, który oceni powierzchnię oka i zaleci odpowiednie leczenie farmakologiczne zespołu suchego oka.

B. Ruchy gałek ocznych

Część z was na pewno chodzi na siłownię. Jak się czujecie rano, jeśli dzień wcześniej postanowiliście się nie oszczędzać? Na pewno nie jesteście gotowi na kolejny wysiłek. Podobnie jest z oczami, które cały dzień patrzą na dokumenty na Waszym biurku, a najdalszym punktem w zasięgu Waszego wzroku jest ekran monitora. Wszystkie czynności zawodowe związane z pracą biurową to wysiłek dla mięśni poruszających okiem, a także dla mięśni w oku, które przystosowują nasz wzrok do widzenia z bliska. W pracy wy siedzicie, ale oko ludzkie wspina się na Mount Everest. I to wszystko bez żadnego treningu!

Podobnie jak dzień po intensywnym treningu na siłowni nie będziecie w stanie podnieść dużego ciężaru, tak po kilku dniach intensywnej pracy przed komputerem Wasze oczy nie będą czuć się komfortowo. Wykazano, że po intensywnym tygodniu pracy przy komputerze maleje zdolność do akomodacji, konwergencji oraz pojawia się foria. Wszystkie te zjawiska powodują, że obraz staje się rozmyty, pojawia się podwójne widzenie i trudności z koncentracją. Tak jak po ciężkim treningu na siłowni, Wasze oczy też potrzebują odpoczynku!

Najpopularniejsze zalecenia mówią o tym, by po 20 minutach pracy przed ekranem monitora, przez 20 sekund patrzeć na obiekt oddalony o przynajmniej 6 metrów (około odległości wyprostowanej ręki) i w ten sposób dać zmęczonym oczom chwilę wytchnienia. Jeśli tak proste rozwiązania nie przynoszą rezultatów, można posiłkować się aplikacjami na smartphone’a. Może się wydawać dziwne, że rekomenduję aplikacje na smartphone’a w celu leczenia zespołu widzenia komputerowego… ale są na rynku rozwiązania mobilne, które oferują ćwiczenia oczu relaksujące dla naszych oczu, np. ruchy gałek ocznych w płaszczyźnie pionowej, poziomej oraz okrężne. Dobry relaks dla wzroku daje także zakrycie oczu dłońmi i spojrzenie w ciemną przestrzeń przez kilkanaście sekund.

Jeśli wspomniane metody nie pomogą, należy szukać pomocy specjalisty – być może potrzebne będą specjalne okulary korekcyjne lub leczenie farmakologiczne.

Profilaktyka i leczenie zespołu widzenia komputerowego

a) Prawidłowe oświetlenie miejsca pracy. Oświetlenie powinno być jednolite, a ustawienie stanowiska pracy powinno redukować ilość światła odbijającego się od ekranu monitora. Najlepiej, gdy biurko z komputerem oświetlone jest z boku, najlepiej ze strony przeciwnej do ręki dominującej, a źródła światła nie powinny powodować odblasków na ekranie.

b) Prawidłowa odległość od komputera. Badania pokazały, że ekran monitora powinien znajdować się około 90 do 100 cm od naszych oczu, czyli w odległości wyprostowanej ręki. Taka odległość zapewnia największy komfort pracy dla narządu wzroku. Ponadto, ekran monitora powinien znajdować się około 10-15 cm poniżej linii naszych oczu, a ułożenie ciała powinno być wyprostowane, z plecami wygodnie opartymi i stopami płasko przylegającymi do podłogi.

c) Regularne przerwy w pracy. Reguła 20/20/20: po 20 minutach pracy 20 sekund patrzenia na punkt oddalony o co najmniej 6 metrów (około odległości wyprostowanej ręki). Takie przerwy pomagają zmniejszyć przemęczenie oczu i poprawić komfort widzenia.

d) Krople nawilżające. Krople nawilżające, zwane sztucznymi łzami, są dostępne bez recepty. Ważne jest, by były pozbawione konserwantów i stosowane regularnie, zwłaszcza przy objawach CVS, takich jak pieczenie oczu, podrażnienie czy nadmierne łzawienie.

e) Okulary. Prawidłowo dobrana korekcja okularowa do pracy przy komputerze jest bardzo ważna. Korzystne będzie także zastosowanie filtrów ograniczających ilość odbitego i rozproszonego światła, które dostaje się do naszych oczu, co zmniejsza objawy typowe dla syndromu widzenia komputerowego CVS.

Dzięki tym prostym zasadom można skutecznie chronić oczy przed objawami syndromu widzenia komputerowego i zmniejszyć negatywny wpływ długotrwałej pracy przy komputerze na zdrowie wzroku.