Astygmatyzm u dzieci i dorosłych – co to jest?
Bardzo często w gabinecie okulistycznym pojawia się następujące pytanie: „Co to jest astygmatyzm?”
Astygmatyzm, powszechny problem ze wzrokiem, jest spowodowany nierówną krzywizną rogówki lub soczewki oka, co prowadzi do powstania wady wzroku. Istnieją dwa główne rodzaje astygmatyzmu: astygmatyzm złożony i mieszany.
W astygmatyzmie złożonym, promienie świetlne w obu głównych płaszczyznach oka (pionowej i poziomej) skupiają się albo przed siatkówką, co nazywane jest astygmatyzmem krótkowzrocznym złożonym, albo za nią, co określane jest jako astygmatyzm nadwzroczny złożony.
Astygmatyzm mieszany jest bardziej skomplikowany i występuje, gdy jedna płaszczyzna jest krótkowzroczna, a druga jest nadwzroczna. Skutkuje to tym, że promienie świetlne w jednej płaszczyźnie skupiają się przed siatkówką, podczas gdy w innych płaszczyznach skupiają się za nią, co prowadzi do nieregularnego odwzorowania obrazu w oku.
Przyczyny astygmatyzmu
Astygmatyzm może być spowodowany różnymi czynnikami, począwszy od wrodzonych nieprawidłowości strukturalnych, aż po wtórne efekty chorób lub zabiegów. Takie stany mogą obejmować np. stożek rogówki, bliznowacenie rogówki i inne. Zabiegi chirurgiczne oraz noszenie soczewek kontaktowych również mogą stanowić przyczynę astygmatyzmu.
Czynniki genetyczne: Istnieją znaczne dowody sugerujące, że astygmatyzm jest dziedziczny.
Wpływy zewnętrzne: Różne warunki zewnętrzne i procedury takie jak operacje, szwy, gojenie się ran oraz współwystępowanie chorób oczu mogą modyfikować status oka i wywoływać lub zmieniać wyjściowy astygmatyzm oka.
Należy pamiętać, że astygmatyzm doświadczany przez pacjenta jest sumą astygmatyzmu rogówki (powierzchnia oka) i astygmatyzmu wewnętrznego, który może wynikać ze zmian wewnątrz oka – dotyczących np. soczewki oka, czy ciała szklistego.
Zmienność astygmatyzmu
Zmiany astygmatyzmu związane z wiekiem: Astygmatyzm rozwija się wraz z wiekiem. Zazwyczaj jest wysoki u noworodków i niemowląt, a maleje wraz z wiekiem. Rodzaj astygmatyzmu również zmienia się z „zgodnie do zasady” (gdzie płaszczyzna pionowa jest bardziej stroma niż płaszczyzna pozioma) na „przeciwnie z zasadą” (gdzie płaszczyzna pozioma jest bardziej stroma) w miarę upływu czasu. Ta zmiana astygmatyzmu może być spowodowana naciskiem powiek i zmianami w kształcie i elastyczności rogówki podczas wzrostu.
Dzieciństwo: Astygmatyzm jest zazwyczaj wysoki u noworodków i niemowląt. Jest jeszcze wyższy u wcześniaków. Około 55% niemowląt poniżej 5. miesiąca życia ma astygmatyzm wynoszący co najmniej 1 dioptrię (D), a 10% ma moc cylindra wynoszącą 3 D lub więcej. Do 18. miesiąca życia astygmatyzm zazwyczaj maleje do poziomu dorosłych..
W miarę jak dzieci rosną, wiele wcześniejszych astygmatyzmów znika i przekształca się w astygmatyzm zgodny z zasadą, głównie ze względu na nacisk powiek. Ta zmiana jest najbardziej widoczna między 1. a 3. rokiem życia, gdy rogówka osiąga dorosły rozmiar i elastyczność. Astygmatyzm zgodny z zasadą ustabilizowuje się w okresie dojrzewania. Należy pamiętać, że astygmatyzm może przyczyniać się do rozwoju krótkowzroczności, prowadząc do dalszych problemów z widzeniem.
Dorosłość: W młodym wieku dorosłym astygmatyzm o wartości przekraczającej jedną dioptrię jest rzadki i zazwyczaj zgodny z zasadą.
Późny wiek dorosły: Astygmatyzm wzrasta wraz z wiekiem, od około 0,6 D do 1,2 D w grupach wiekowych od najmłodszych (49-59) do najstarszych (80-97). Najczęściej jest przeciwnie do zasady u dorosłych powyżej 40. roku życia, przy czym mężczyźni są bardziej narażeni na rozwinięcie tego rodzaju astygmatyzmu. Czynniki związane z wiekiem, takie jak zaćma jądrowa i zmiany współczynnika refrakcji soczewki, mogą przyczyniać się do astygmatyzmu krótkowzrocznego.
Efekty starzenia się oka na rozwój astygmatyzmu: Starzenie się wpływa również na kształt rogówki, powodując jej pionowe spłaszczenie i tendencję do astygmatyzmu zgodnego z zasadą na tylnej powierzchni rogówki. Inne czynniki obejmują zmniejszenie nacisku powiek górnych na rogówkę i napięcia mięśnia okrężnego, cofanie powiek z rogówki oraz zmniejszenie działania mięśni zewnętrznych. Udział soczewki w astygmatyzmie ocznym pozostaje stosunkowo stały przez całe życie, ale w starszym wieku manifestuje się jako astygmatyzm przeciwnie do zasady, gdy astygmatyzm rogówkowy maleje.
Zmiany dobowe astygmatyzmu: Astygmatyzm może również fluktuować w ciągu dnia. Te zmiany dobowe związane są z różnicami w nacisku powiek, napięciu mięśni zewnętrznych, rozmiarze źrenicy, czy akomodacji. Na przykład zadania bliskie wymagające spoglądania w dół mogą zmieniać krzywiznę rogówki z powodu nacisku powiek, prowadząc do tymczasowych zmian w astygmatyzmie.
Wpływ ustawienia powiek na zmienność astygmatyzmu: Nacisk wywierany przez powieki, napięcie i grubość powiek mogą przyczyniać się do powstania astygmatyzmu.
Ten czynnik wydaje się odgrywać kluczową rolę w pewnych zespołach genetycznych, takich jak zespół Downa lub zespół Treachera Collinsa, w których powieki są nieprawidłowo ustawione.
Wpływ sztywności rogówki na astygmatyzm: Jest to kolejny czynnik wpływający na astygmatyzm.
Test na astygmatyzm
Astygmatyzm to powszechna choroba wzroku powodująca rozmyte widzenie. Zwykle jest spowodowany nieregularnym kształtem rogówki lub soczewki. Oto niektóre testy na astygmatyzm, które optometrysta lub okulista mogą użyć do diagnozy astygmatyzmu:
Test widzenia na astygmatyzm: To standardowy test okulistyczny na astygmatyzm w czasie którego czytasz rzędy liter, które stopniowo stają się mniejsze.
Keratometria: Keratometr to urządzenie służące do pomiaru krzywizny przedniej powierzchni rogówki i jest jednym z podstawowych testów na astygmatyzm. Nieregularny wynik tego testu może wskazywać na astygmatyzm.
Topografia rogówki: Ten test dostarcza jeszcze bardziej szczegółowych informacji o kształcie rogówki. Wykorzystuje komputer i zaawansowane urządzenie do mapowania rogówki, tworząc szczegółowy, wizualny opis kształtu i krzywizny rogówki.
Test refrakcji: W czasie tego testu na astygmatyzm lekarz przekłada te soczewki, pytając Cię, która z nich sprawia, że litery na wykresie wydają się najbardziej ostre. Pomaga to zidentyfikować konkretne zalecenie korekcji, które mogłoby poprawić Twoje widzenie.
Autorefraktometr: Urządzenie to przeprowadza jeden z podstawowych testów na astygmatyzm. Te skomplikowane urządzenia mogą automatycznie określić stopień astygmatyzmu, mierząc, jak światło zmienia się, gdy wpada do oka.
Astygmatyzm u dzieci
Astygmatyzm to powszechna przypadłość u dzieci, która powoduje rozmycie ich wzroku z powodu nieregularnie ukształtowanej rogówki. W przypadku astygmatyzmu u dzieci rogówka jest bardziej podobna do piłki futbolowej, niż do piłki do koszykówki.
Astygmatyzm częściej występuje u dzieci z krótkowzrocznością lub dalekowzrocznością (nadwzroczności). Ponadto, astygmatyzm występuje częściej u dzieci pochodzenia hiszpańskiego.
Niezdiagnozowany astygmatyzm u dziecka może znacznie wpłynąć na wyniki szkolne. Dlatego ważne jest, aby wszystkie dzieci przechodziły regularne badania wzroku od okresu niemowlęcego przez cały okres szkolny. Odpowiednie okulary korekcyjne mogą skutecznie poprawić wzrok dziecka z astygmatyzmem.
Objawy astygmatyzmu u dzieci obejmują mrużenie oczu, przemęczenie wzroku, bóle głowy oraz rozmyte lub zniekształcone widzenie obiektów na dowolnej odległości. Przyczyną astygmatyzmu u dzieci jest nieprawidłowe zakrzywienie rogówki, które zakłóca normalną ścieżkę światła do siatkówki, prowadząc do wielu punktów ogniskowych i w rezultacie do rozmycia widzenia.
Badacze nie wiedzą jeszcze dokładnie, dlaczego niektóre dzieci rozwijają astygmatyzm, ale wydaje się, że jest on dziedziczny. Dzieci z krótkowzrocznością lub dalekowzrocznością mają większe ryzyko wystąpienia astygmatyzmu, a istnieją dowody sugerujące, że palenie w czasie ciąży może zwiększyć prawdopodobieństwo rozwoju astygmatyzmu u dziecka.
W celu wykrycia astygmatyzmu u dzieci należy wykonywać regularne kontrole okulistyczne.
Objawy astygmatyzmu
Astygmatyzm to powszechne schorzenie oka, które wiąże się z szeregiem objawów. Najbardziej charakterystycznym objawem astygmatyzmu jest rozmyte widzenie, co utrudnia osobom z astygmatyzmem wyraźne widzenie bez mrużenia oczu. Ciągłe mrużenie oczu u pacjentów z astygmatyzmem może prowadzić do częstych bólów głowy. Dodatkowym objawem astygmatyzmu jest niska jakość widzenia w nocy.
Należy jednak pamiętać, że łagodny astygmatyzm może nie powodować żadnych zauważalnych objawów, co czyni regularne badania oczu kluczowymi dla jego wczesnego wykrycia. Jest to szczególnie istotne u dzieci, które mogą nie zdawać sobie sprawy, że ich wzrok różni się od normy. W związku z tym, regularne wizyty u okulisty są niezbędne do zapewnienia optymalnego widzenia.
Leczenie astygmatyzmu
Jeśli chodzi o leczenie astygmatyzmu, dostępny jest szereg możliwości, w zależności od nasilenia i indywidualnych okoliczności pacjenta. Każda metoda leczenia ma swoje korzyści i potencjalne ryzyko.
Soczewki korekcyjne (okulary, soczewki kontaktowe)
Soczewki korekcyjne często stanowią pierwszą linię leczenia astygmatyzmu. Ta nieinwazyjna opcja kompensuje nierówną krzywiznę rogówki lub soczewki, która jest charakterystyczna dla astygmatyzmu.
Okulary w korekcji astygmatyzmu: Specjalnie zaprojektowane okulary mogą skorygować większość form astygmatyzmu. Soczewki są kształtowane tak, aby zniwelować nierówną krzywiznę oka, co pozwala na prawidłowe skupienie światła na siatkówce.
Soczewki kontaktowe w korekcji astygmatyzmu: Podobnie jak okulary, soczewki kontaktowe mogą skorygować większość rodzajów astygmatyzmu. Mogą one zapewnić szersze pole widzenia i mniej zniekształceń niż okulary. Jednak konieczne jest przestrzeganie odpowiednich procedur pielęgnacji soczewek, aby zminimalizować ryzyko infekcji oka.
Ortokeratologia: Polega na noszeniu specjalnie zaprojektowanych twardych, gazoprzepuszczalnych soczewek kontaktowych przez noc w celu zmiany kształtu rogówki. Efekt jest tymczasowy, a regularne noszenie soczewek jest konieczne do utrzymania poprawionego kształtu rogówki.
Laserowa korekcja wzroku w korekcji astygmatyzmu
Chirurgia refrakcyjna ma na celu trwałą zmianę kształtu rogówki, co pozwala na skorygowanie błędu refrakcji. Do korekcji astygmatyzmu mogą być stosowane różne procedury chirurgiczne:
LASIK (Laser-Assisted In Situ Keratomileusis): Podczas operacji LASIK, chirurg tworzy cienki płatek na rogówce, używa lasera do usunięcia niezbędnej ilości tkanki rogówkowej, a następnie zastępuje płatek. LASIK to powszechnie stosowana procedura o wysokim wskaźniku sukcesu.
LASEK (Laser-Assisted Subepithelial Keratectomy): W LASEK, nabłonek (cienka zewnętrzna warstwa rogówki) jest poluzowany i przesunięty na bok. Następnie kształt rogówki jest korygowany za pomocą lasera, a nabłonek jest zastępowany.
PRK (Photorefractive Keratectomy): PRK jest podobne do LASEK, ale zamiast zastępować nabłonek, jest on całkowicie usuwany i naturalnie odrasta, dopasowując się do nowego kształtu rogówki.
Epi-LASIK: Wariant LASEK, w Epi-LASIK, chirurg oddziela cienką płat nabłonka od reszty rogówki, kształtuje podłoża rogówki, a następnie umieszcza warstwę nabłonka z powrotem.
SMILE (Small Incision Lenticule Extraction): Nowa forma chirurgii refrakcyjnej, SMILE polega na utworzeniu małego kawałka tkanki w rogówce (lenticule), który następnie jest usuwany przez małe nacięcie. To zmienia kształt rogówki i koryguje astygmatyzm.
Podczas gdy te operacje mogą skutecznie leczyć astygmatyzm, mogą niosąc ze sobą potencjalne ryzyko, takie jak niedokorekcja, przekorekcja, suchość oczu, odblaski, hale, rozbłyski wokół świateł, infekcje i rzadka utrata wzroku. Kompleksowa dyskusja z okulistą może pomóc w wyborze najodpowiedniejszej opcji leczenia.
Chirurgia wewnątrzgałkowa w korekcji astygmatyzmu
Refrakcyjna wymiana soczewki oraz wszczepienie soczewek fakijnych to popularne metody korekcji astygmatyzmu. Wymagają one jednak zastosowania technik chirurgii wewnątrzgałkowej.
Refrakcyjna wymiana soczewki z technicznego punktu widzenia przypomina operację zaćmy. W czasie tego zabiegu usuwa się soczewkę własną pacjenta, a następnie wszczepia się soczewkę sztuczną, która koryguje astygmatyzm i inne wady wzroku.
Wszczepienie soczewki fakijnej polega na umieszczeniu w oku biokompatybilnej soczewki, która ma na celu korekcję astygmatyzmu i innych wad wzroku.
Obie te opcje chirurgiczne zapewniają skuteczne leczenie astygmatyzmu i mogą znacznie poprawić jakość życia pacjenta. Oferują solidną alternatywę dla tradycyjnych procedur laserowych, w szczególności dla pacjentów, którzy nie kwalifikują się do zabiegu laserowego.
Bibliografia
https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/astigmatism
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK582142/
