Trudności w czytaniu u dzieci – czy to niedomoga konwergencji?
Do gabinetu okulistycznego często zgłaszają się rodzice dzieci, które mają problemy z czytaniem. Jedną z najważniejszych przyczyn, którą powinien wykluczyć okulista jest niedomoga konwergencji.
Czym jest konwergencja oczu?
Konwergencja oka odnosi się do skoordynowanego ruchu i skupienia naszych oczu do wewnątrz, aby skutecznie obserwować obiekty znajdujące się blisko nas. Innymi słowy: konwergencja oka jest to odruch zbieżnego ustawienia oczu w sytuacji aktywności wzrokowej do bliży. Ten zharmonizowany ruch (konwergencja oczu) jest fundamentalny dla zadań takich jak czytanie czy obserwacja bliższych obiektów. Niektóre osoby cierpią na zaburzenia konwergencji, czyli stan, w którym oczy nie współpracują ze sobą podczas wykonywania zadań z bliska. Zaburzenia konwergencji mogą prowadzić do objawów takich jak podwójne widzenie. Rozpoznanie i leczenie zaburzeń konwergencji oczu jest kluczowe dla zapewnienia komfortowego widzenia podczas wykonywania codziennych czynności.
Diagnostyka zaburzeń konwergencji
W przypadku podejrzenia zaburzeń konwergencji konieczne jest przeprowadzenie pełnego badania okulistycznego, na które składa się ocena ruchomości gałek ocznych, badanie ostrości wzroku, badanie przedniego odcinka gałki ocznej oraz badanie dna oka. W skład badania ruchomości gałek ocznych wchodzi ocena konwergencji. Fizjologicznie oczy powinny się ustawiać zbieżnie aż do momentu kiedy przedmiot znajdzie się w odległości 10 cm od oczu. Jeśli przysuniemy przedmiot bliżej i oczy nie ustawią się zbieżnie tj. do nosa, możemy taką sytuację potraktować jako fizjologiczną.
Objawy zaburzeń konwergencji
Do objawów niedomogi konwergencji zalicza się uczucie zmęczenia oczu, bóle głowy oraz podwójne widzenie. Objawy te najczęściej występują przy czytaniu. W leczeniu zaburzenia konwergencji najczęściej stosuje się ćwiczenia ortoptyczne, ale w najpoważniejszych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.
Ćwiczenia w zaburzeniach konwergencji
Obecnie trwają dyskusje nad formą ćwiczeń ortoptycznych, które byłyby najskuteczniejsze u osób, u których występuje niedomoga konwergencji. Część okulistów, w celu poprawy konwergencji oczu, zaleca terapię w warunkach domowych. Polega ona na stosowaniu tzw. „pompek dla oczu” z wykorzystaniem ołówka lub długopisu. Zaleca się, żeby dzieci zbliżały przedmiot do twarzy aż do momentu kiedy będą widziały go podwójnie – celem jest zmniejszenie dystansu od oczu, przy którym dochodzi do dwojenia się obrazu. Ćwiczenia zaleca się przeprowadzać przez 12 do 16 tygodni. Najnowsze dane wskazują jednak, że w kontekście poprawy zaburzeń motoryki gałek ocznych w przypadku niedomogi konwergencji skuteczniejsze są ćwiczenia pod nadzorem ortoptysty lub optometrysty. W publikacji pt. “Home- and Office-Based Vergence and Accommodative Therapies for Treatment of Convergence Insufficiency in Children and Young Adults: A Report by the American Academy of Ophthalmology.” autorzy zalecają ćwiczenia w gabinecie ortoptysty lub optometrysty jako podstawę leczenia niedomogi konwergencji u młodszych dzieci.
W chwili obecnej brakuje pełnych dowodów naukowych na skuteczność terapii domowej, ale na podstawie konsensusu ekspertów może być ona zalecana. Dodatkiem dla dość monotonnych „pompek dla oczu” mogą być ćwiczenia przeprowadzane w oparciu o aplikacje na smartfona lub gry komputerowe. Do polecanych aplikacji służących poprawie konwergencji oka zalicza się np. MyEyeGym, czy AmblyoPlay.
W przypadku starszych dzieci oraz młodych dorosłych brakuje dowodów na skuteczność terapii opartej na zbliżaniu przedmiotów do twarzy zarówno w warunkach domowych, jak i w gabinecie ortoptysty lub optometrysty. Autorzy powyższej publikacji wskazują, ze u młodych dorosłych skuteczne może być stosowanie szkieł rozpraszających oraz tzw. pryzmatów, które wymuszają odruch akomodacji oraz konwergencji. Ponadto, w przypadku pojawienia się niedomogi konwergencji u dorosłych należy pamiętać, że może ona być spowodowana szeregiem chorób neurologicznych oraz ogólnoustrojowych w tym: choroba Parkinsona, pląsawica Huntigtona, miastenia, orbitopatia tarczycowa, czy udar mózgu.
Należy podkreślić, że leczenie niedomogi konwergencji u dzieci jest bardzo skuteczne i sukces osiąga się nawet w 70-80% przypadków.
Bibliografia:
Chang MY, Morrison DG, Binenbaum G, Heidary G, Trivedi RH, Galvin JA, Pineles SL. Home- and Office-Based Vergence and Accommodative Therapies for Treatment of Convergence Insufficiency in Children and Young Adults: A Report by the American Academy of Ophthalmology. Ophthalmology. 2021 Dec;128(12):1756-1765. doi: 10.1016/j.ophtha.2021.05.017. Epub 2021 Jun 23. PMID: 34172337.
Alvarez TL, Scheiman M, Santos EM, Yaramothu C, d’Antonio-Bertagnolli JV. Convergence Insufficiency Neuro-mechanism in Adult Population Study Randomized Clinical Trial: Clinical Outcome Results. Optom Vis Sci. 2020 Dec;97(12):1061-1069. doi: 10.1097/OPX.0000000000001606. PMID: 33186192; PMCID: PMC7744390.
