Suplementacja diety w retinitis pigmentosa – co mówią badania?
Retinitis pigmentosa (RP) to rzadka, dziedziczna choroba zwyrodnieniowa siatkówki, prowadząca do stopniowej utraty widzenia. Z uwagi na brak skutecznych metod leczenia większości postaci RP, suplementacja diety wydaje się atrakcyjnym sposobem na spowolnienie progresji choroby. Jak jednak wskazuje raport Amerykańskiej Akademii Okulistyki (American Academy of Ophthalmology, AAO), dowody na skuteczność takiego podejścia są wciąż niejednoznaczne.
Suplementy diety badane w retinitis pigmentosa
Naukowcy przeanalizowali wyniki 15 badań opublikowanych w latach 1993–2022, które dotyczyły suplementacji diety w retinopatii barwnikowej. Wśród ocenianych związków znalazły się m.in.:
- Witamina A,
- Kwas dokozaheksaenowy (DHA),
- Luteina,
- Witamina E,
- Ekstrakt z owoców goji (Lycium barbarum),
- Kwas chlorogenowy.
Badania oceniano pod kątem skuteczności w spowalnianiu degeneracji siatkówki, m.in. na podstawie wyników elektroretinografii (ERG) oraz testów pola widzenia (VF).
Wyniki badań – co wiemy na dziś?
1. Witamina A
Wysokodawkowa suplementacja witaminą A (15 000 IU dziennie) wykazała w jednym z badań redukcję tempa spadku amplitudy odpowiedzi ERG o 6,2% rocznie w porównaniu do 7,5% w grupie kontrolnej. Jednak nie odnotowano znaczącego wpływu na inne parametry, takie jak pole widzenia czy ostrość wzroku.
Uwagi: Nadmiar witaminy A może prowadzić do toksyczności, w tym uszkodzeń wątroby i innych powikłań, szczególnie u kobiet w ciąży oraz osób z chorobami wątroby.
2. DHA (kwas omega-3)
Badania nad DHA w dawkach 1200 mg/dziennie wykazały brak istotnych różnic w progresji RP w porównaniu do placebo. W niektórych analizach wtórnych odnotowano potencjalne korzyści u osób, które wcześniej nie stosowały witaminy A, jednak wyniki te wymagają dalszych badań.
3. Luteina
Badania nad luteiną (12 mg dziennie) sugerują jej potencjalny wpływ na ochronę pola widzenia, szczególnie w jego obszarach peryferyjnych. Jednakże korzyści te były widoczne głównie w analizach wtórnych, a ich znaczenie kliniczne pozostaje niejasne.
4. Witamina E
Suplementacja witaminą E w dawce 400 IU dziennie nie przyniosła istotnych korzyści. Co więcej, w jednej z analiz zauważono, że może ona przyspieszać spadek funkcji siatkówki u niektórych pacjentów.
5. Ekstrakt z owoców goji
Goji, bogate w zeaksantynę, w jednym badaniu wykazało poprawę ostrości wzroku po 12 miesiącach stosowania, ale wyniki były częściowo związane z większą utratą ostrości w grupie kontrolnej.
6. Kwas chlorogenowy
Badanie nad kwasem chlorogenowym (60 mg dziennie) wykazało niewielką poprawę amplitudy odpowiedzi ERG, jednak znaczenie tego efektu w praktyce klinicznej jest ograniczone.
Wnioski i rekomendacje – retinitis pigmentosa
- Brak jednoznacznych dowodów – obecne badania nie dostarczają wysokiej jakości dowodów na skuteczność suplementacji diety w spowalnianiu progresji RP. Większość pozytywnych wyników pochodzi z analiz wtórnych lub dotyczy parametrów, których znaczenie kliniczne nie zostało potwierdzone.
- Potrzeba dalszych badań – choroba taka jak RP, charakteryzująca się rzadkością i powolnym przebiegiem, wymaga dobrze zaplanowanych badań wieloośrodkowych z uwzględnieniem nowoczesnych, klinicznie istotnych punktów końcowych.
- Potencjalne ryzyko – niektóre suplementy (np. witamina A czy β-karoten) mogą być związane z działaniami niepożądanymi, zwłaszcza w wyższych dawkach.
Retinopatia barwnikowa – czy warto stosować suplementy?
Pomimo braku silnych dowodów, suplementy, takie jak witamina A czy luteina, mogą być rozważane przez pacjentów z retinopatią barwnikową w ramach uzupełnienia diety, zawsze pod nadzorem lekarza. Warto jednak pamiętać, że ich skuteczność jest w najlepszym wypadku hipotetyczna, a podstawą opieki pozostaje regularne monitorowanie stanu siatkówki i wczesne wykrywanie powikłań, takich jak obrzęk plamki.
Bibliografia
Raport Amerykańskiej Akademii Okulistyki, 2024.
