Spray do nosa pomaga pacjentom z zespołem suchego oka

Zespół suchego oka dotyczy nawet 50% populacji w krajach rozwiniętych. W zależności od stopnia ciężkości zespołu suchego oka pacjenci zmagają się z niewielkim dyskomfortem lub przewlekłym bólem, który stanowi wyzwanie dla lekarza okulisty, a czasami dla interdyscyplinarnego zespołu pod opieką którego pozostaje pacjent. 

Przyczyny zespołu suchego oka

– nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołu łzowego

– nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów na brzegach powiek (Meiboma)

– zbyt rzadkie mruganie (praca przy ekranie)

– sztuczna wentylacja – choroby ogólnoustrojowe np. zespół Sjogrena

U podłoża zespołu suchego oka leży z jednej strony niewystarczająca produkcja łez, a z drugiej strony nadmierne parowanie łez. W pierwszym przypadku może to być związane z zaburzeniem funkcjonowania gruczołu łzowego, które jest izolowane (choroba dotyczy tylko gruczołu łzowego) lub wynika z ogólnoustrojowej choroby uszkadzającej także gruczoł łzowy np. choroby Sjogrena. Nadmierne parowanie łez może wynikać natomiast z niewystarczającej produkcji tłustej wydzieliny przez gruczoły znajdujące się na brzegach powiek (gruczoły Meiboma), zbyt rzadkiego mrugania (uwaga na pracę przy komputerze!) lub warunków otoczenia, które przyspieszają parowanie łez np. sztuczna wentylacja  w budynku.

Leczenie zespołu suchego oka

– krople nawilżające (sztuczne łzy)

– leki przeciwzapalne (steroidy, cyklosporyna)

– zatyczki do punktów łzowych

– modyfikacja środowiska (np. nawilżacz powietrza)

– higiena brzegów powiek

– leczenie dysfunkcji gruczołów Meiboma
– leczenie choroby ogólnoustrojowej

Podstawą leczenia zespołu suchego oka są preparaty sztucznych łez. Spektrum produktów jest bardzo szerokie, do najpopularniejszych należą te, które zawierają kwas hialuronowy o różnym stężeniu. Bardzo istotne jest, żeby preparaty sztucznych łez, które stosuje pacjent były pozbawione konserwantów. Środki konserwujące przedłużają okres przydatności kropli po otwarciu butelki, prowadzą jednak często do rozwoju stanu zapalnego na powierzchni oka, który utrudnia lub uniemożliwia leczenie zespołu suchego oka.

U pacjentów, u których monoterapia kroplami nawilżającymi okazuje się niewystarczająca okuliści muszą zastosować inne metody leczenia. Zgodnie ze światowymi standardami postępowania w takiej sytuacji wskazane jest rozpoczęcie leczenia kroplami przeciwzapalnymi, do których zalicza się steroidy (najlepiej bez konserwantów!), cyklosporynę oraz lifitegrast (Xidra, niedostępna w Polsce). Ze względu na swoje działania niepożądane (możliwość wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, rozwój zaćmy) steroidy stosuje się w pierwszej fazie leczenia lub w terapii zaostrzeń, a ich przewlekłe stosowanie jest generalnie przeciwwskazane. W leczeniu przewlekłym o wiele lepiej sprawdzają się krople zawierające cyklosporynę. Ich stosowanie nie jest związane z wystąpieniem działań niepożądanych charakterystycznych dla steroidów.

W przypadku zdiagnozowania przez okulistę problemów z funkcją gruczołów zlokalizowanych na brzegach powiek, powinien on zalecić odpowiednią i dedykowaną dla danego problemu terapię. Obejmuje ona najczęściej rozgrzewanie powiek, masaż, a także stosowanie specjalnych preparatów do usuwania nadmiaru nieprawidłowej wydzieliny.

Spray do nosa – czy wareniklina poprawi leczenie pacjentów z zespołem suchego oka?

W ostatnich latach badacze zainteresowali się receptorami nikotynowymi oraz cząsteczką, która może je selektywnie stymulować tj. warenikliną. Okazuje się, że zastosowanie warenikliny w formie sprayu do nosa pobudza układ nerwowy, który z kolei stymuluje gruczoł łzowy do produkcji większej ilości łez. Jest to obecnie jedyna terapia farmakologiczna, która prowadzi do zwiększenia produkcji łez i dzięki temu zmniejsza ilość objawów u pacjentów z zespołem suchego oka.

Zastosowanie leku w formie sprayu ma przewagę nad zastosowaniem w postaci kropli, gdyż stosowana substancja nie zaburza powierzchni oka. Wpływa to w istotny sposób na komfort stosowania – pacjenci z zespołem suchego oka często uskarżają się na pieczenie oczu związane ze stosowaniem kropli do oczu. Ponadto, zastosowanie leku w postaci sprayu do nosa może być łatwiejsze do wykonania dla pacjentów z trudnościami motorycznymi, w tym dla osób starszych.

Okuliści podkreślają, że stosowanie warenikliny związane jest z niewielką ilością działań niepożądanych. Do głównych skutków ubocznych stosowania warenikliny w formie sprayu do nosa należy katar o niewielkim nasileniu. Ponadto, warto pamiętać, że warniklina była stosowana w leczeniu uzależnienia od palenia tytoniu – jako substytut nikotyny. Lek ten okazał się bezpieczny i jego ogólnoustrojowe stosowanie było związane z niewielką liczbą skutków ubocznych.

Podsumowanie

1. Zespół suchego oka to choroba, która w istotny sposób wpływa na komfort życia
2. Dostępnych jest wiele metod, dzięki którym okuliści mogą zmniejszyć dolegliwości u swoich pacjentów.
3. Do najważniejszych leków mających zastosowanie w leczeniu zespołu suchego oka należą preparaty sztucznych łez oraz leki przeciwzapalne
4. Najnowszym preparatem, z którym okuliści wiążą duże nadzieje, jest wareniklina – obecnie w zaawansowanej fazie badań klinicznych

Bibliografia

 Wirta D et. al. ONSET-2 Study Group. Efficacy and Safety of OC-01 (Varenicline) Nasal Spray on Signs and Symptoms of Dry Eye Disease: the ONSET-2 Phase 3, Randomized Trial. Ophthalmology. 2021 Nov 9:S0161-6420(21)00836-8. doi: 10.1016/j.ophtha.2021.11.004. Epub ahead of print. PMID: 34767866.

Tauber J. et al. ; OPUS-2 Investigators. Lifitegrast Ophthalmic Solution 5.0% versus Placebo for Treatment of Dry Eye Disease: Results of the Randomized Phase III OPUS-2 Study. Ophthalmology. 2015 Dec;122(12):2423-31. doi: 10.1016/j.ophtha.2015.08.001. Epub 2015 Sep 11. PMID: 26365210.