Nowe horyzonty w leczeniu neuropatii nerwu wzrokowego – badania nad regeneracją komórek zwojowych siatkówki i nerwu wzrokowego

Neuropatia nerwu wzrokowego to poważne schorzenie prowadzące do utraty wzroku w wyniku degeneracji komórek zwojowych siatkówki (RGC) i ich aksonów. Do niedawna uznawano, że uszkodzenia w obrębie centralnego układu nerwowego, w tym siatkówki, są trwałe i nieodwracalne. Jednak dzięki najnowszym badaniom oraz działalności międzynarodowego konsorcjum RReSTORe (Retinal Ganglion Cell Repopulation, Stem Cell Transplantation and Optic Nerve Regeneration), pojawiają się realne szanse na przełom w leczeniu tych schorzeń.
Czym zajmuje się konsorcjum RReSTORe?
Założone w 2021 roku konsorcjum RReSTORe skupia ponad 220 naukowców i klinicystów z całego świata. Jego celem jest przyspieszenie badań nad regeneracją komórek zwojowych siatkówki i nerwu wzrokowego. Organizacja ma trzy główne założenia:
- Identyfikacja kluczowych wyzwań i problemów związanych z regeneracją RGC i odbudową połączeń nerwowych.
- Opracowanie innowacyjnych metod eksperymentalnych i narzędzi umożliwiających pokonanie tych wyzwań.
- Promowanie współpracy międzynarodowej między naukowcami z różnych dziedzin.
Kluczowe kierunki badań – leczenie neuropatii nerwu wzrokowego
Badania prowadzone przez konsorcjum koncentrują się na kilku innowacyjnych podejściach, które mają potencjał do przywrócenia wzroku u pacjentów z neuropatią nerwu wzrokowego:
- Transplantacja komórek macierzystych
- Wykorzystanie pluripotencjalnych komórek macierzystych do wytwarzania komórek zwojowych siatkówki i ich przeszczepiania w celu zastąpienia uszkodzonych komórek.
- Stymulacja endogennej regeneracji
- Indukcja regeneracji RGC poprzez przeprogramowanie komórek glejowych w siatkówce na komórki zwojowe.
- Zaawansowane technologie optyczne i inżynieria biomedyczna
- Opracowanie biokompatybilnych rusztowań do implantacji RGC, które umożliwią odbudowę połączeń nerwowych w oku.
- Protezowanie nerwu wzrokowego
- Rozwój protez korowych, które pozwalają na bezpośrednią stymulację obszarów mózgu odpowiedzialnych za widzenie.
Wyzwania w regeneracji nerwu wzrokowego
Mimo obiecujących wyników badań, regeneracja nerwu wzrokowego u ludzi napotyka wiele przeszkód. Najważniejsze z nich to:
- Brak naturalnej zdolności regeneracji u ssaków – w przeciwieństwie do ryb i płazów, ssaki nie mają zdolności spontanicznej regeneracji RGC po uszkodzeniu.
- Złożoność połączeń siatkówka–mózg – odbudowa funkcjonalnych połączeń nerwowych wymaga przywrócenia precyzyjnych połączeń międzykomórkowych.
- Ryzyko odrzutu i powikłań – transplantacja komórek macierzystych niesie za sobą ryzyko reakcji immunologicznych i innych komplikacji.
Osiągnięcia konsorcjum RReSTORe
Od czasu powstania konsorcjum zrealizowało kilka kluczowych inicjatyw:
- Warsztaty naukowe i sympozja
- Regularne spotkania naukowców, zarówno wirtualne, jak i stacjonarne, pozwalają na wymianę wiedzy i doświadczeń.
- Zdefiniowanie priorytetów badawczych
- Dzięki procesowi iteracyjnego budowania konsensusu, uczestnicy konsorcjum wyłonili najważniejsze pytania i wyzwania stojące przed nauką o regeneracji RGC.
- Promowanie młodych naukowców
- Programy stypendialne i mentoringowe wspierają młodych badaczy, którzy będą kontynuować te badania w przyszłości.
- Nowe współprace naukowe
- W ciągu pierwszego roku działalności konsorcjum zaowocowało dziesiątkami nowych projektów badawczych i grantów.
Perspektywy dla pacjentów
Chociaż terapie regeneracyjne nerwu wzrokowego są na etapie badań przedklinicznych, postęp w tej dziedzinie daje nadzieję na przyszłe metody leczenia. Opracowywane technologie mogą zrewolucjonizować opiekę nad pacjentami z:
- Jaskrą,
- Neuropatią nerwu wzrokowego,
- Uszkodzeniami traumatycznymi nerwu wzrokowego,
- Dziedzicznymi chorobami siatkówki.
Podsumowanie
Działalność konsorcjum RReSTORe wyznacza nowe standardy w badaniach nad regeneracją nerwu wzrokowego. Dzięki współpracy naukowców z różnych dziedzin możliwe jest rozwijanie innowacyjnych terapii, które w przyszłości mogą przywrócić wzrok pacjentom z chorobami neurodegeneracyjnymi. Choć przed badaczami stoi jeszcze wiele wyzwań, tempo postępu w tej dziedzinie pozwala patrzeć w przyszłość z nadzieją.
Bibliografia
https://www.ophthalmologyscience.org/article/S2666-9145(23)00122-7/fulltext