Jak rozpoznać oczopląs u dzieci?

Oczopląs to szybki, mimowolny i rytmiczny ruch gałek ocznych, który może przebiegać w różnych kierunkach, najczęściej poziomym (oczopląs poziomy) lub pionowym (oczopląs pionowy). Chociaż oczopląs może występować u osób w każdym wieku, szczególnie istotne jest jego wczesne rozpoznanie u dzieci, gdyż oczopląs wpływa na rozwój wzroku i ogólne funkcjonowanie dziecka. W artykule omówimy objawy oczopląsu, przyczyny jego występowania oraz metody diagnostyki oczopląsu i leczenia tego schorzenia u dzieci i niemowląt.

Czym jest oczopląs u dzieci?

Oczopląs to zaburzenie, które polega na rytmicznych, mimowolnych ruchach gałek ocznych. Może mieć charakter wrodzony lub oczopląs nabyty. Oczopląs wrodzony pojawia się najczęściej między 6 tygodniem a kilkoma miesiącami życia dziecka. Jeśli oczopląs rozwija się po ukończeniu 6 miesięcy, jest uznawany za nabyty i wymaga dalszych badań, w tym obrazowania mózgu (np. rezonansu magnetycznego), aby ustalić jego przyczynę. Oczopląs u dzieci może mieć różny kierunek oczopląsu, np. oczopląs skaczący, oczopląs wahadłowy czy oczopląs obrotowy.

Oczopląs u dzieci – rodzaje i przyczyny

Oczopląs u dzieci dzieli się na dwa główne typy: oczopląs sensoryczny oraz oczopląs motoryczny.

• Oczopląs sensoryczny występuje u dzieci z zaburzeniami wzroku, takimi jak wrodzona zaćma, niedorozwój nerwu wzrokowego, wrodzone rozwarstwienie siatkówki, szczelina nerwu wzrokowego, obustronny zanik nerwu wzrokowego, wrodzona amauroza Lebera, achromatopsja, albinizm oczno-skórny czy koloboma naczyniówki. W tych przypadkach oczy nie są w stanie przesłać do mózgu wyraźnego obrazu, co prowadzi do problemów z utrzymaniem stabilności wzroku. Ten typ oczopląsu zazwyczaj rozpoczyna się około 2-3 miesiąca życia i utrzymuje się przez całe życie.
• Oczopląs motoryczny dotyczy dzieci, które mają normalny lub niemal normalny wzrok, ale mózg ma problem z kontrolą ruchu oczu. Ten typ oczopląsu jest częstszy i często nie ma jednoznacznej przyczyny. Jeśli u dziecka pojawi się oczopląs w pierwszych miesiącach życia, zazwyczaj przeprowadza się badania w celu wykluczenia innych schorzeń, a jeśli oczy i mózg funkcjonują prawidłowo, diagnoza może obejmować wrodzony oczopląs motoryczny.

Oczopląs u dzieci i dorosłych – objawy schorzenia

Objawy oczopląsu obejmują:

• Szybkie, rytmiczne ruchy oczu w jednym lub więcej kierunkach.
• Problemy z utrzymaniem kontaktu wzrokowego z przedmiotami.
• Zmniejszona ostrość widzenia.
• Trudności z oceną odległości i percepcją głębi.
• U niektórych dzieci – nietypowe pozycje głowy lub przechylanie głowy, co może być próbą znalezienia tzw. wyrównawczego ustawienia głowy, czyli „punktu zerowego”, czyli pozycji, w której ruchy oczu są mniej intensywne. Pacjent skręca głowę, aby znaleźć strefę ciszy, gdzie siła oczopląsu jest najmniejsza.

Warto zauważyć, że w przypadku wrodzonego oczopląsu dzieci często nie postrzegają świata jako „trzęsącego się”, co może być zaskoczeniem dla rodziców. Jednakże osoby z nabytym oczopląsem często doświadczają wrażenia „drżenia” obrazu, co nazywa się oscylopsją. Oczopląs może powodować zawroty głowy oraz problemy z równowagą, zwłaszcza gdy ma charakter oczopląsu ośrodkowego lub oczopląsu błędnikowego.

Oczopląs u niemowlaka

Oczopląs u niemowlaka zwykle ujawnia się w pierwszych miesiącach życia. Rodzice mogą zauważyć, że gałki oczne poruszają się rytmicznie i niezależnie od jego woli. Ważne jest, aby każdy przypadek oczopląsu u niemowląt jak najszybciej ocenił okulista dziecięcy, aby wykluczyć poważniejsze problemy zdrowotne.

Jak wygląda leczenie oczopląsu?

Leczenie oczopląsu zależy od jego przyczyny i nasilenia. W przypadkach, gdy oczopląs jest spowodowany przez choroby oczu, takie jak duża wada refrakcji, jaskra wrodzona, zaćma wrodzona czy bielmo rogówki, odpowiednie okulary lub soczewki kontaktowe mogą poprawić ostrość widzenia i zmniejszyć objawy oczopląsu.

Istnieją również inne metody leczenia:

• Leki – w niektórych przypadkach stosuje się leki, które mogą pomóc zmniejszyć nasilenie oczopląsu. Jednak ich skuteczność jest ograniczona, a skutki uboczne często przewyższają korzyści.
• Toksyna botulinowa – może być stosowana u pacjentów z ciężką oscylopsją, aby tymczasowo złagodzić objawy.
• Chirurgia – w niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy oczopląs prowadzi do nietypowej pozycji głowy, może być zalecana operacja mięśni ocznych. Celem jest zmniejszenie amplitudy oczopląsu lub poprawa pozycji głowy, co może prowadzić do poprawy widzenia, ale nie eliminuje całkowicie oczopląsu.
• Rehabilitacja wzroku – może wspomagać poprawę kontroli ruchomości oczu i zmniejszać objawy.

Podsumowanie

Oczopląs to poważne zaburzenie wzroku, które wymaga odpowiedniej diagnostyki oczopląsu i leczenia, zwłaszcza gdy pojawia się u dzieci. Wczesne wykrycie i właściwe postępowanie mogą pomóc zminimalizować wpływ oczopląsu na rozwój wzroku i ogólną jakość życia dziecka. Jeśli zauważysz u swojego dziecka objawy oczopląsu, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem, aby ustalić odpowiednią diagnozę i leczenie.

Regularne wizyty u okulisty oraz szybkie reagowanie na zmiany w zachowaniu wzrokowym dziecka są kluczowe dla zapewnienia mu najlepszych szans na prawidłowy rozwój wzroku.

Bibliografia

https://aapos.org/glossary/nystagmus