Hamowanie krótkowzroczności – bezpieczeństwo
Dostępne metody – zawsze bezpieczne?
Hamowanie progresji wady wzroku staje się obecnie standardem postępowania w przypadku stwierdzenia u dziecka krótkowzroczności większej niż -2D lub progresji wady wzroku większej niż 0.5D/rok. Badania ATOM-1, ATOM-2 oraz LAMP jednoznacznie wykazały skuteczność stosowania atropiny o niskim stężeniu w hamowaniu postępu krótkowzroczności. Obecnie trwają prace nad ustaleniem najskuteczniejszego stężenia kropli z atropiną. Wydaje się, że obecny złoty środek jakim są krople o stężeniu 0,01% mogą być w niedługiej przyszłości zastąpione kroplami o stężeniu 0,05%.
Niezależnie od zastosowania kropli z atropiną w leczeniu krótkowzroczności można zastosować soczewki ortokorekcyjne, miękkie soczewki kontaktowe o specjalnej konstrukcji, czy też soczewki okularowe o konstrukcji dedykowanej leczeniu wad wzroku. Z zastosowaniem wszystkich powyższych metod związane jest mniejsze lub większe ryzyko wystąpienia powikłań lub działań niepożądanych. Wydaje się, że najmniejsze ryzyko związane jest z wykorzystaniem soczewek okularowych, a także kropli z atropiną w niskim stężeniu. Nieznacznie większe ryzyko dla pacjenta stanowi zastosowanie miękkich soczewek kontaktowych lub soczewek ortokorekcyjnych. Wynika ono z potencjalnych powikłań infekcyjnych dotyczących rogówki, które związane jest z noszeniem soczewek kontaktowych. Badanie z Wielkiej Brytanii oraz z Cambridge w najnowszym wydaniu czasopisma naukowego Ophthalmology analizowali, czy korzyści wynikające ze stosowania metod hamujących progresję wady wzroku przewyższają ryzyko związane z ich wykorzystaniem.
Korzyści związane z hamowaniem wady wzroku
Szacuje się, że w 2050 roku nawet 50% populacji będzie krótkowzroczna. Badania przeprowadzone na przestrzeni wielu lat, a także doświadczenie kliniczne lekarzy okulistów jednoznacznie wskazują, że krótkowzroczność związana jest z wysokim ryzykiem wystąpienia chorób oczu, które mogą doprowadzić do trwałego pogorszenia widzenia tj. takiego, którego nie możemy poprawić okularami, soczewkami kontaktowymi, czy laserową korekcją wzroku. Jedną z takich chorób jest uszkodzenie plamki żółtej związane z krótkowzrocznością. Powikłanie to jest szczególnie niepokojące, gdyż występuje relatywnie wcześnie – dotyczy pacjentów po 40 roku życia i prowadzi do trwałego uszkodzenia widzenia. Szacuje się, że uszkodzenie plamki żółtej w przebiegu krótkowzroczności w Europie i na Dalekim Wschodzie jest częstszą przyczyną utraty wzroku, niż retinopatia cukrzycowa. Ponadto, krótkowzroczność, która związana jest z wydłużaniem się gałki ocznej zwiększa ryzyko odwarstwienia siatkówki, a także zachorowania na jaskrę pierwotną z otwartym kątem przesączania – choroby, które prowadzą do trwałego upośledzenia widzenia.
W związku z powyższym poszukiwanie metod hamowania progresji wady wzroku jest jednym z ważniejszych zagadnień zdrowia publicznego związanym z okulistyką. Niezależnie od potencjalnych korzyści wynikających z hamowania progresji wady wzroku oraz ze zmniejszenia liczby osób krótkowzrocznych w całej populacji, w środowisku okulistycznym pojawiają się głosy, że hamowanie krótkowzroczności nie jest pozbawione ryzyka i powinno być przeanalizowane.
Ryzyko związane z metodami hamowania krótkowzroczności
Oceny ryzyka związanego z różnymi metodami hamowania progresji wady wzroku, a także porównania go z korzyściami wynikającymi ze spowolnienia postępu krótkowzroczności podjęli się badacze z Wielkiej Brytanii oraz z USA i opisali je w artykule pt. The Risks and Benefits of Myopia Control opublikowanym w czasopiśmie Ophthalmology.
Autorzy podzielili powszechne metody stosowane w hamowaniu progresji krótkowzroczności można na trzy główne grupy: okulary, soczewki kontaktowe oraz krople z atropiną.
Okulary
Badania opisujące ryzyko wynikające z noszenia okularów dotyczą przede wszystkim urazów. Ponadto, jedna praca wykazała, że osoby korygujące ostrość wzroku z wykorzystaniem okularów mają większe ryzyko wypadków rowerowych. Związane jest to ze zmniejszoną ostrością wzroku na obwodzie pola widzenia w przypadku korygowania wady okularami.
Soczewki kontaktowe
Ryzyko powikłań związanych z wykorzystaniem soczewek kontaktowych w hamowaniu progresji wady wzroku jest zbliżone do tego, które wynika ze stosowania soczewek kontaktowych w procesie korekcji wady wzroku. Do najczęstszych powikłań związanych z noszeniem soczewek kontaktowych należy zaliczyć infekcyjne oraz nieinfekcyjne procesy zapalne. W pierwszym przypadku możemy mieć do czynienia ze stanem zapalnym dotyczącym spojówek, rogówki, czy też twardówki. W niektórych przypadkach reakcja zapalna jest wywołana bezpośrednim drażnieniem przez soczewkę różnych części oka. W innych przypadkach podłożem nieinfekcyjnego procesu zapalnego jest nieprawidłowa reakcja naszego układu odpornościowego spowodowaną obecnością soczewki kontaktowej. Infekcyjne powikłania związane z soczewkami kontaktowymi są dużo poważniejsze. Do infekcyjnych powikłań związanych z noszeniem soczewek kontaktowych należą przede wszystkim owrzodzenia rogówki. Infekcyjne owrzodzenia mogą mieć etiologię bakteryjną, grzybicza lub pierwotniakową (przede wszystkim Acanthameba). Najważniejszymi czynnikiem ryzyka prowadzącym do wystąpienia infekcyjnego owrzodzenia rogówki u osób noszących soczewki kontaktowe są: spanie w soczewkach kontaktowych, kąpiel w soczewkach kontaktowych oraz czas noszenia niezgodny z rekomendacjami producenta. Należy podkreślić, że pierwszy z wymienionych czynników ryzyka jest nieodłącznie związany z soczewkami ortokorekcyjnymi stosowanymi w procesie hamowania progresji wady wzroku.
Infekcyjne owrzodzenie rogówki to choroba, która może doprowadzić do trwałego oraz nieodwracalnego uszkodzenia wzroku. W niektórych przypadkach leczenie wymaga pobytu w szpitalu a także leczenia operacyjnego w postaci przeszczepu rogówki.
Atropina
Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych w czasie stosowania kropli z atropiną jest wprost proporcjonalne do ich stężenia. W stężeniach wyższych niż 0,01% relatywnie często obserwuje się światłowstręt wynikający z poszerzenia źrenicy, a także zaburzenia akomodacji tj. zdolności do czytania z bliska spowodowane zahamowaniem funkcji ciała rzęskowego.
W przypadku stosowania atropiny sporadycznie zdarzają się również reakcje alergiczne, które mogą stanowić bezwzględne przeciwwskazanie do przewlekłego leczenia.
W dotychczas przeprowadzonych badaniach nie zaobserwowano natomiast ogólnoustrojowych działań niepożądanych atropiny.
Podsumowanie
W omawianej publikacji autorzy jednoznacznie wykazali, że stosowanie metod hamujących progresję krótkowzroczności jednoznacznie przewyższa związane z tym ryzyko. Jeśli Twoje dziecko ma wadę wzroku większą niż -2D lub wada postępuje bardziej niż 0.5D/rok – skontaktuj się ze swoim lekarzem okulistą i rozważ zastosowanie jednej z omówionych wyżej metod hamowania progresji wady wzroku. Takie postępowanie może zmniejszyć ryzyko wystąpienia w przyszłości poważnych powikłań krótkowzroczności!
Bullimore MA, Ritchey ER, Shah S, Leveziel N, Bourne RRA, Flitcroft DI. The Risks and Benefits of Myopia Control. Ophthalmology. 2021 Nov;128(11):1561-1579. doi: 10.1016/j.ophtha.2021.04.032. Epub 2021 May 4. PMID: 33961969.
Bullimore MA, Brennan NA. Myopia Control: Why Each Diopter Matters. Optom Vis Sci. 2019 Jun;96(6):463-465. doi: 10.1097/OPX.0000000000001367. PMID: 31116165.
Yokoi T, Ohno-Matsui K. Diagnosis and Treatment of Myopic Maculopathy. Asia Pac J Ophthalmol (Phila). 2018 Nov-Dec;7(6):415-421. doi: 10.22608/APO.2018290. Epub 2018 Sep 26. PMID: 30255668.
Ueta T, Makino S, Yamamoto Y, Fukushima H, Yashiro S, Nagahara M. Pathologic myopia: an overview of the current understanding and interventions. Glob Health Med. 2020 Jun 30;2(3):151-155. doi: 10.35772/ghm.2020.01007. PMID: 33330799; PMCID: PMC7731360.
