Essilor Stellest – sześć lat obserwacji

W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby dzieci z postępującą krótkowzrocznością. Progresja tej wady wiąże się z wydłużaniem osi gałki ocznej, co w perspektywie czasu zwiększa ryzyko powikłań, takich jak zwyrodnienie plamki czy odwarstwienie siatkówki. Metody kontroli obejmują podawanie kropli atropiny, ortokeratologię czy noszenie soczewek multifokalnych. Jednym z nowych sposobów jest stosowanie okularów z defokusem obwodowym, takich jak Stellest®.

Mechanizm rozogniskowania obwodowego – soczewki okularowe Stellest

W standardowych soczewkach jednoogniskowych ostrość obrazu skupia się na centralnej części siatkówki. W rozogniskowaniu obwodowym, charakterystycznym dla Stellest®, w obwodowych częściach soczewki wprowadza się drobne strefy o zmienionej mocy, które generują lekki defokus w peryferyjnej części siatkówki. W badaniach na zwierzętach wykazano, że taki rozogniskowany obraz obwodowy spowalnia wydłużanie gałki ocznej, a tym samym hamuje postęp krótkowzroczności.

Założenia badania sześcioletniego

Populacja badana

• Rekrutacja w 2018 r. dzieci w wieku 8–13 lat, z potwierdzoną progresją ≥ –0,50 D rocznie.
• W momencie finalnego pomiaru (po 6 latach) uczestnicy mieli od 14 do 19 lat.

Protokół pomiarów

• Co 12 miesięcy pomiar refrakcji (SER) za pomocą autorrefraktometru w rozszerzonych źrenicach.
• Co 12 miesięcy pomiar długości osi gałki ocznej (AL) metodą biometrii optycznej (IOLMaster lub równoważne urządzenie).
• Monitorowanie codziennego czasu noszenia okularów – zalecane minimum to 10 godzin na dobę.

Grupa kontrolna (ekstrapolowana)

• Z uwagi na trudności w długoterminowej randomizacji, wykorzystano dwuletnie dane od dzieci noszących soczewki jednoogniskowe i ekstrapolowano je na kolejne cztery lata.
• Ekstrapolacja opierała się na założeniu liniowego tempa progresji wady i wydłużania osi w kolejnych latach.

Czas trwania

• Całkowity okres obserwacji: 6 lat (2018–2024).
• W badaniu uczestniczyło kilkaset dzieci, z których około 80 % kontynuowało terapię przez pełny okres.

Stellest – wyniki po sześciu latach

Progresja refrakcji (SER)

• Średnia progresja w grupie Stellest®: – 1,95 D
• Dane ekstrapolowane dla soczewek jednoogniskowych: – 4,30 D
• W praktyce oznacza to spowolnienie progresji wady, przy czym efekt utrzymuje się stabilnie od piątego do szóstego roku obserwacji.

Wydłużenie osi gałki ocznej (AL)

• Średni przyrost AL w grupie Stellest®: + 0,81 mm
• Ekstrapolacja dla soczewek jednogniskowych: + 1,69 mm
• Ograniczenie przyrostu osi potwierdza, że mechanizm rozogniskowania obwodowego oddziałuje na czynnik anatomiczny leżący u podstaw progresji krótkowzroczności.

Odsetek dzieci z wysoką krótkowzrocznością (≤ –6,0 D)

• W grupie Stellest®: 9 % uczestników
• Ekstrapolacja (oczekiwana wartość ≤ –6 D): 38 %
• Zmniejszenie ryzyka wysokiej krótkowzroczności o około 29 punktów procentowych ma znaczenie kliniczne z punktu widzenia późniejszych powikłań siatkówkowych.

Ograniczenia badania

1. Brak prospektywnej, równoległej grupy kontrolnej przez cały okres – ekstrapolacja dwuletnich danych zakłada liniowy przebieg progresji wady i osi, co w okresie dojrzewania może ulegać zmianie.
2. Populacja azjatycka – wyniki uzyskane w Chinach mogą różnić się w populacjach o innych uwarunkowaniach genetycznych i środowiskowych.
3. Wpływ czynników zewnętrznych – okres pandemii COVID-19 (2020–2021) wiązał się ze zmianą stylu życia dzieci (większy czas przed ekranem, ograniczona aktywność na zewnątrz), co mogło wpłynąć na przebieg krótkowzroczności.
4. Retencja uczestników – około 80 % uczestników pozostało w badaniu przez pełne 6 lat; brak szczegółowych danych na temat tych, którzy zrezygnowali wcześniej, może wprowadzać niewielką niepewność.

Kontekst innych metod kontroli krótkowzroczności

Atropina 0,01 %

• Mechanizm: hamowanie receptorów muskarynowych w siatkówce, co zmniejsza sygnały sprzyjające wydłużaniu osi.
• Skuteczność: około 50–60 % redukcji progresji w ciągu 2–3 lat.
• Wymaga codziennej aplikacji kropli i regularnych wizyt kontrolnych.

Ortokorekcja (Orto-K)

• Mechanizm: noszenie nocnych soczewek twardych, które modelują rogówkę, tworząc rozogniskowanie obwodowe w dzień.
• Skuteczność: 40–50 % redukcji progresji w okresie 2–3 lat.
• Wymaga ścisłej higieny, ryzyko infekcji rogówki oraz regularnych wizyt kontrolnych.

Soczewki multifokalne

• Mechanizm: różne strefy mocy w soczewce generują rozogniskowanie obwodowe
• Skuteczność: 30–40 % redukcji progresji.
• Komfort wizualny może być niższy ze względu na przejścia między strefami mocy.

Okulary Stellest® stanowią wygodną alternatywę, gdyż rozwiązanie jest nieinwazyjne (noszenie okularów w ciągu dnia), bez potrzeby stosowania kropli ani nocnych soczewek kontaktowych.

Wskazówki dla praktyków

Selekcja pacjentów

• Dzieci w wieku 8–13 lat z udokumentowaną progresją ≥ –0,50 D rocznie.
• Dodatkowe czynniki ryzyka: obciążenie rodzinne krótkowzrocznością, duży czas przed ekranem, niewystarczająca aktywność na zewnątrz.

Czas noszenia

• Min. 10 godzin dziennie; kontrola compliance za pomocą dzienniczka lub aplikacji mobilnej.
• Dłuższe noszenie przekłada się na silniejszy efekt defokusa.

Monitorowanie

• Pomiar refrakcji i biometrii osi oka co 6–12 miesięcy.
• Analiza wartości w czasie; w razie znaczącego odchylenia można rozważyć modyfikację protokołu (np. terapia skojarzona).

Terapia skojarzona

• Rozważenie dołączenia atropiny 0,01 % w przypadkach szybkiej progresji (> –1,00 D/rok).
• Alternatywa: ortokeratologia, jeśli pacjent i opiekun są przygotowani na drobiazgową higienę soczewek.

Edukacja rodziców i pacjenta

• Wyjaśnienie idei defokusa obwodowego i konieczności długoterminowego noszenia.
• Omówienie potencjalnych korzyści (wolniejsza progresja, mniejsze ryzyko późniejszych powikłań).
• Zapewnienie materiałów edukacyjnych w formie drukowanej lub elektronicznej.

Podsumowanie – sześcioletnie badanie Stellest

Sześć lat obserwacji dzieci noszących okulary Stellest® wykazało średnią progresję wady na poziomie – 1,95 D oraz przyrost osi o 0,81 mm. Odsetek dzieci osiągających wartość ≤ –6 D wyniósł 9 %. Wyniki te wskazują, że defokus obwodowy jest skutecznym narzędziem spowalniającym progresję krótkowzroczności i ograniczającym wydłużanie gałki ocznej. W praktyce okulistycznej i optometrycznej warto uwzględnić Stellest® jako element strategii kontroli myopii u dzieci, zwłaszcza tych z wysokim ryzykiem szybkiej progresji.

Artykuł ma charakter informacyjny i opiera się na dostępnych wynikach badań klinicznych. Każda decyzja terapeutyczna powinna być podejmowana indywidualnie, w porozumieniu z lekarzem okulistą.

Bibliografia

Bao J. i wsp., “Six-year follow-up of myopia control with Stellest® spectacles”, Chiński Kongres Optometrii i Okulistyki 2025.
Bao J. i wsp., “Five-year data on myopia progression with Stellest®”, Eye & Vision (2024), 11:45.
Walline JJ i wsp., “Peripheral defocus spectacle lenses for myopia control”, Journal of Optometry (2023), 16(1):6–15.
Lam CSY i wsp., “Efficacy of atropine 0,01 % combined with defocus contact lenses”, Ophthalmology (2022), 129(9):1234–1242.