Brak widzenia przestrzennego – upośledzenie stereopsji

Widzenie przestrzenne, czyli zdolność do postrzegania głębi, opiera się na zjawisku stereopsji. Mimo że każde z oczu rejestruje nieco inny obraz, mózg łączy je w jedno trójwymiarowe wrażenie, co jest podstawą prawidłowego widzenia stereoskopowego. Utrata stereopsji, czyli brak widzenia stereoskopowego, może istotnie wpłynąć na jakość życia pacjenta, utrudniając prawidłową ocenę odległości i wykonywanie różnych ćwiczeń ruchowych oraz codziennych czynności.

Czym jest stereopsja?

Stereopsja to najwyższy stopień widzenia obuocznego, który charakteryzuje zdrowy narząd wzroku. Powstaje, gdy gałki oczne fiksują ten sam punkt w przestrzeni, a różnica położenia obrazu na siatkówce każdego oka (dyparacja obuoczna) powoduje rozdzielenie obrazu, co pozwala mózgowi na odczucie głębi i tworzenie trójwymiarowego obrazu. Widzenie stereoskopowe odpowiada za zdolność widzenia przestrzennego oraz prawidłową ocenę odległości między obiektami. Zaburzenia widzenia obuocznego skutkują zaburzeniami widzenia stereoskopowego, prowadząc do braku widzenia przestrzennego.

Przyczyny upośledzenia stereopsji

• Zez (strabismus) – nieprawidłowe ustawienie osi widzenia uniemożliwia fuzję obrazów i prawidłowe widzenie stereoskopowe.
• Amblyopia – „leniwe oko” powstałe w wyniku np. anizometropii lub wrodzonej zaćmy.
• Wczesna deprywacja wzrokowa – np. nieskorygowane wady wzroku, takie jak niekorygowana zaćma w wieku niemowlęcym.
• Duża różnica ostrości wzroku między oczami – powoduje brak prawidłowego widzenia obuocznego.
• Uszkodzenia ośrodków wzrokowych w mózgu – choroby ośrodkowego układu nerwowego mogą prowadzić do zaburzeń widzenia przestrzennego.

Objawy braku widzenia przestrzennego

• Trudności z oceną odległości (np. nalewanie płynów, wchodzenie po schodach)
• Niepewność przy łapaniu przedmiotów, przypadkowe przewracanie przedmiotów
• Pogorszenie precyzji ruchów i wykonywaniu niektórych czynności
• Czasem: diplopia lub przystosowanie przez tłumienie jednego obrazu
• Nadmierne zmęczenie oczu i częste bóle głowy w trakcie czytania lub pracy przy komputerze
• Swędzenie oczu i uporczywe problemy z widzeniem

Monookularne wskazówki głębi

Choć stereopsja wymaga obu oczu, pewne wrażenie głębi może być uzyskiwane przez jedno oko, dzięki:

• perspektywie liniowej,
• wielkości znanych obiektów,
• nakładaniu się obiektów,
• rozmyciu (defokusowi),
• różnicom barwy i nasycenia.

Badanie widzenia stereoskopowego

W diagnostyce zaburzeń widzenia przestrzennego wykorzystuje się różne testy, które pozwalają na ocenę widzenia obuocznego i zdolności widzenia przestrzennego. Diagnostyce zaburzeń widzenia przestrzennego służą m.in.:

• Test muchy (Titmus Fly Test) – test dla dzieci; wykrywa stereopsję różniącą 3000 do 40 sekund kątowych; pacjent poddawany badaniu zakłada okulary polaryzacyjne i ocenia trójwymiarowy obraz.
• Test kropkowy losowy (Random Dot) – ocena stereopsji bez wskazówek przestrzennych.
• Anaglyfy – okulary z czerwono-niebieskimi szkłami; powodują rozdzielenie obrazu i umożliwiają ocenę prawidłowej oceny widzenia obuocznego.
• Wektogramy – wykorzystanie polaryzacji światła i cienkimi cylindrycznymi prążkami.
• Synoptofor – ocena wszystkich stopni widzenia obuocznego (percepcja, fuzja, stereopsja); pozwala na ocenę pracy gałek ocznych i prawidłowego widzenia stereoskopowego.

Znaczenie widzenia stereoskopowego w codziennym życiu

Widzenie stereoskopowe odpowiada za prawidłową ocenę odległości, orientację przestrzenną i koordynację wzrokowo-ruchową, co ma kluczowe znaczenie w codziennym życiu. Brak widzenia obuocznego i zaburzenia widzenia stereoskopowego powodują trudności w omijaniu przeszkód, prowadzeniu pojazdów mechanicznych, wykonywaniu różnych ćwiczeń ruchowych oraz pracy wymagającej precyzji. Osoby z brakiem widzenia przestrzennego uczą się kompensować deficyt poprzez wykorzystanie wskazówek jednoocznych i adaptację ruchową.

Utrata widzenia przestrzennego – możliwości terapeutyczne

W niektórych przypadkach możliwe jest poprawienie widzenia stereoskopowego poprzez:

• korekcję refrakcji i leczenie amblyopii,
• leczenie zeza,
• terapię widzenia, reedukację widzenia przestrzennego i ćwiczenia wzrokowe,
• rehabilitację wzrokową, np. treningi fuzji i stereopsji,
• terapię ortoptyczną.

Szybka diagnostyka zaburzeń widzenia przestrzennego i wczesne podjęcie terapii widzenia pozwalają na całkowite wyeliminowanie zaburzeń i poprawę jakości życia, szczególnie u dzieci w wczesnym etapie rozwoju człowieka, gdy narząd wzroku jest najbardziej podatny na zmiany.

Bibliografia

https://eyewiki.org/Stereopsis_and_Tests_for_Stereopsis