Brak widzenia przestrzennego – upośledzenie stereopsji
Widzenie przestrzenne, czyli zdolność do postrzegania głębi, opiera się na zjawisku stereopsji. Mimo że każde z oczu rejestruje nieco inny obraz, mózg łączy je w jedno trójwymiarowe wrażenie. Utrata stereopsji może istotnie wpłynąć na jakość życia pacjenta, utrudniając ocenę odległości i wykonywanie codziennych czynności.
Czym jest stereopsja?
Stereopsja to najwyższy stopień widzenia obuocznego. Powstaje, gdy oczy fiksują ten sam punkt w przestrzeni, a różnica położenia obrazu na siatkówce każdego oka (dyparacja obuoczna) pozwala mózgowi na odczucie głębi. Zaburzenia w tym procesie skutkują brakiem stereopsji.
Przyczyny upośledzenia stereopsji
- Zez (strabismus) – nieprawidłowe ustawienie osi widzenia uniemożliwia fuzję obrazów
- Amblyopia – „leniwe oko” w wyniku np. anizometropii lub wrodzonej zaćmy
- Wczesna deprywacja wzrokowa – np. niekorygowana zaćma w wieku niemowlęcym
- Duża różnica ostrości wzroku między oczami
- Uszkodzenia ośrodków wzrokowych w mózgu
Objawy braku widzenia przestrzennego
- Trudności z oceną odległości (np. nalewanie płynów, wchodzenie po schodach)
- Niepewność przy łapaniu przedmiotów
- Pogorszenie precyzji ruchów
- Czasem: diplopia lub przystosowanie przez tłumienie jednego obrazu
Monookularne wskazówki głębi
Choć stereopsja wymaga obu oczu, pewne wrażenie głębi może być uzyskiwane przez jedno oko, dzięki:
- perspektywie liniowej,
- wielkości znanych obiektów,
- nakładaniu się obiektów,
- rozmyciu (defokusowi),
- różnicom barwy i nasycenia.
Testy stereopsji
Do oceny stereopsji wykorzystuje się różne narzędzia:
- Test muchy (Titmus Fly Test) – test dla dzieci; wykrywa stereopsję różniącą 3000 do 40 sekund kątowych
- Test kropkowy losowy (Random Dot) – ocena stereopsji bez wskazówek przestrzennych
- Anaglyfy – okulary z czerwono-niebieskimi szkłami; fuzja obrazów barwnych
- Wektogramy – wykorzystanie polaryzacji światła
- Synoptofor – ocena wszystkich stopni widzenia obuocznego (percepcja, fuzja, stereopsja)
Znaczenie stereopsji w codziennym życiu
Stereopsja odgrywa kluczową rolę w:
- prowadzeniu pojazdów,
- sporcie i rekreacji,
- pracy wymagającej precyzji,
- unikaniu przeszkód.
Osoby z jej brakiem uczą się kompensować deficyt poprzez wykorzystanie wskazówek jednoocznych i adaptację ruchową.
Utrata widzenia przestrzennego – możliwości terapeutyczne
W niektórych przypadkach możliwa jest poprawa stereopsji:
- korekcja refrakcji i leczenie amblyopii
- leczenie zeza
- rehabilitacja wzrokowa (np. treningi fuzji i stereopsji)
- terapia ortoptyczna
Stereopsja to wyższa funkcja wzrokowa, istotna w wielu aspektach codziennego funkcjonowania. Jej brak może być kompensowany, ale wczesna diagnoza i leczenie przyczyn są kluczowe, szczególnie u dzieci w okresie rozwoju widzenia.
Bibliografia
https://eyewiki.org/Stereopsis_and_Tests_for_Stereopsis
